Aşçılık Programı Öğrencilerinin Coğrafi İşaretli Tatlılara Yönelik Farkındalığı: Bölgesel Karşılaştırmalı Bir İnceleme

Burak Bayrak; Gönül Çay; Soner Beşcanlar

doi:10.5281/zenodo.15761625

Yazarlar

Burak Bayrak Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi https://orcid.org/0009-0000-2781-4360
Gönül Çay Sinop Üniversitesi https://orcid.org/0000-0002-4667-7696
Soner Beşcanlar Yozgat Bozok Üniversitresi https://orcid.org/0000-0001-9151-7379

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.15761625

Anahtar Kelimeler:

Coğrafi İşaretli Tatlılar, Aşçılık Programı

Özet

Toplumların gelenekleri, gastronomik mirası ve beslenme alışkanlıkları, kültürel yapılarını yansıtmaktadır. Türk mutfağı, Orta Asya’dan günümüze uzanan köklü geçmişi ve farklı medeniyetlerle etkileşimi sayesinde zengin bir yapıya sahiptir. Bu kültürel zenginliğin korunması ve bölgesel kalkınmaya katkı sağlaması için coğrafi işaretleme sistemi önem taşımakta, bu ürünlere yönelik farkındalığın artırılması gerekmektedir. Bu araştırma, aşçılık programlarında eğitim gören öğrencilerin coğrafi işaretli tatlılara ilişkin farkındalık düzeylerini incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmış; 176 öğrenciyle yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla veri toplanmıştır. Veriler içerik analizi ile değerlendirilmiştir. Öğrenciler tarafından en çok bilinen coğrafi işaretli tatlılar Süt helvası, Lokma, Baklava, Kabak tatlısı, Künefe, Ekmek kadayıfı, Burma, Hamsiköy sütlacı, Aydın kabak tatlısı ve Höşmerim olmuştur. Bu tatlıların bölgelere göre dağılımında; Marmara’da Süt helvası, İç Anadolu’da Kırşehir Höşmerim, Ege’de İzmir Lokma, Akdeniz’de Bici Bici, Karadeniz’de Ordu Fındıklı Burma, Doğu Anadolu’da Kadayıf dolması ve Güneydoğu Anadolu’da Antep Baklavası öne çıkmaktadır. Araştırma, farklı bölgelerdeki tatlılara yönelik algı ve bilinirliği karşılaştırmalı olarak değerlendirmiş, hem teorik hem de uygulamalı katkılar sunmuştur.

İndirmeler

İndirme verileri henüz mevcut değil.

Referanslar

Akkaya, A. ve Koç, B. (2017). Past, present and tomorrow of Baklava. Uluslararası Kırsal Turizm ve Kalkınma Dergisi (IRTAD), 1(1), 47-50.

Albayrak, A. (2013). Farklı milletlerden turistlerin Türk mutfağına ilişkin görüşlerinin saptanması üzerine bir çalışma. Journal of Yaşar University, 30 (08), 5049-5063.

Alyakut, Ö. (2016). Kültürel Ürünlerde Coğrafi İşaretleme Konusunun Medyaya Yansıması. Journal of International Social Research, 9(45).

Arslan, F. (2022). Gastronomi ve turizm alanında coğrafi işaret konulu çalışmaların bibliyometrik analizi. Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 5(11), 1544-1556.

Baxter, P., & Jack, S. (2008). Qualitative case study methodology: Study design and implementation for novice researchers. The Qualitative Report, 13(4), 544–559.

Bedir, G. (2018). Geleneksel Türk mutfağı tarifelerinin üç farklı besin ögesi örüntü profili ile değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Callander, S., Matouschek, N. (2022). The novelty of innovation: Competition, disruption, and antitrust policy. Manag. Sci. 68, 37–51.

Canbolat, E., Keleş, Y., & Akbaş, Y. Z. (2016). Gastronomi turizmi kapsamında Samsun mutfağına özgü turistik bir ürün: Bafra. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 49 (1) 75-87.

Cassago, A. L. L., Artêncio, M. M., de Moura Engracia Giraldi, J., & Da Costa, F. B. (2021). Metabolomics as a marketing tool for geographical indication products: a literature review. European Food Research and Technology, 247 (9), 2143-2159.

Cebeci, T. (2019). Türk Mutfağına Ait Tatlıların Bölge Temelinde Analizi (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Sakarya.

Cobutoğlu, S.A. (2021). Gelenekselden güncele Çankırı kültüründe helva. Marmara Üniversitesi Yayınları.

Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches. Sage Publications.

Demirgül, F. (2018). Çadırdan saraya Türk mutfağı. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 3 (1), 105-125.

Denzin, N. K. (2017). The Research Act: A Theoretical Introduction to Sociological Methods (2nd ed.). McGraw-Hill.

Doğanlı, B. (2020). Coğrafi işaret, markalaşma ve kırsal turizm ilişkileri. Journal of Human and Social Sciences, 3(2), 525-541.

Doğdubay, M. ve Giritlioğlu, İ. (2011). Mutfak Turizmi. (Ed. Hacıoğlu, N. ve Avcıkurt, C.), Turistik Ürün Çeşitlendirmesi, 2. Baskı, Ankara: Nobel Yayıncılık.

Dworkin, S. L. (2012). Sample size policy for qualitative studies using in-depth interviews. Archives of Sexual Behavior, 41(6), 1319–1320. https://doi.org/10.1007/s10508-012-0016-6

Ertaş, Y., & Gezmen-Karadağ, M. (2013). Sağlıklı Beslenmede Türk Mutfak Kültürünün Yeri. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(1), 117-136.

European Commission, 2025. Geographical indications food and drink. Erişim Adresi: https://agriculture.ec.europa.eu/farming/geographical-indications-and-quality schemes/geographical-indications-food-and-drink_en . Erişim Tarihi: 26.06.2025.

Fontefrancesco, M. F. (2023). Traditional food for a sustainable future? exploring vulnerabilities and strengths in italy’s foodscape and short agrifood chains. Sustainable Earth Reviews, 6(1), 7. 10.1186/ s42055-023-00056-5.

Gökovalı, U. (2007). Coğrafi işaretler ve ekonomik etkileri: Türkiye örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2), 141-160.

Güdek, M., & Boylu, Y. (2017). Türkiye’de yükseköğretim düzeyinde gastronomi eğitimi alan öğrencilerin beklenti ve değerlendirmelerine yönelik bir araştırma. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 5(4), 489-503.

Işın, P. M. (2019). Gülbeşeker-Türk Tatlıları Tarihi (3.Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Kızıldemir, Ö., Öztürk, E. ve Sarıışık, M. (2014). Türk Mutfak Kültürünün Tarihsel Gelişiminde Yaşanan Değişimler. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(3): 191- 210.

Köşker, H. (2022). Batı Karadeniz Bölümü’nün Coğrafi İşaretli Ürünlerinin Tespiti ve Bunların Turistik Önemi. Journal of Huanities and Tourism Research, 12(1): 22-35.

Közleme, O. (2012). Türk Mutfak Kültürü ve Din. İstanbul: Rağbet Yayınları.

Millî Eğitim Bakanlığı (2019). https://meslek.meb.gov.tr/ . Erişim Tarihi: 06.05.2025.

Oğuz, Z. (2016). Yerel Değerlerin Turizm Ürününe Dönüştürülmesinde Coğrafi İşaretlerin Kullanımı: Siirt ili Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mardin Artuklu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mardin.

Öney, H. (2016). Gastronomi eğitimi üzerine bir değerlendirme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (35), 193-202.

Patton, M. Q. (2002). Two decades of developments in qualitative inquiry: A personal, experiential perspective. Qualitative Social Work, 1(3), 261–283. https://doi.org/10.1177/1473325002001003636

Resmî Gazete, (1995). Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında 555 Sayılı Kanın Hükmünde Kararname. 27/06/1995-22326.

Savaşkan, Y., & Kıngır, S. (2020). Sakarya ili gastronomik unsurlarının coğrafi işaret kapsamında değerlendirilmesi. Alanya Akademik Bakış, 4(3), 939-961

Sefa, Ş. (2023). Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü Öğrencilerinin Coğrafi İşaretli Ürün Farkındalığı ve Algısının Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gastronomi Ve Mutfak Sanatları Anabilim Dalı, Konya.

Sevim, B., Çalışkan, S., & Eren, A. (2024). Üniversite öğrencilerinin yöre mutfağını tanıma düzeylerinin belirlenmesi: Kastamonu çorbaları üzerine bir araştırma. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 21(1), 182-202.

Seyitoğlu, F. (2019). Gastronomy students’ internship experience: benefits, challenges, and future career. Journal of Teaching in Travel & Tourism, 19(4), 285-301.

Šimić, M. L. & Pap, A. (2016). Can food be a competitive advantage of Croatian tourism? EkonomskiVjesnık/Econvıews-Revıew of Contemporary Business, Entre Preneur Shipand Economic Issues,29(1), 9-20.

Stein, Alexander J., Santini, Fabien. (2022). “The sustainability of ‘local’ food: A review for policy-makers” in Review of Agricultural, Food and Environmental Studies, no. 103 (1).

Şahin, G. (2013). Coğrafi işaretlerin önemi ve Vize (Kırklareli)’nin coğrafi işaretleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 23-37.

Şanlıer, N. ve Cömert, M. ve Özkaya, F. D. (2012). Gençlerin Türk Mutfağına Bakış Açısı. Millî Folklor Dergisi, 24(4): 152-161.

Şengül, S. (2017). Türkiye’nin gastronomi turizmi destinasyonlarının belirlenmesi: yerli turistler üzerine bir araştırma. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(37), 375-396.

TDK (2025). Tatlı. https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi: 07.05.2025.

Tekelioğlu, Y. (2019). Coğrafi işaretler ve Türkiye uygulamaları. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 47-75.

Tepe, S. (2008). Coğrafi İşaretlerin Ekonomik Etkileri. Uzmanlık Tezi. Ankara: Türk Patent Enstitüsü Markalar Daire Başkanlığı.

Türk Patent Kurumu (2025). Erişim Adresi: https://www.turkpatent.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 08.05.2025).

Türk Patent ve Marka Kurumu, (2025). Erişim Adresi: https://www.turkpatent.gov.tr/, Erişim Tarihi: 08.05.2025.

Uyar, M. (2022). Yerel mutfağa özgü niteliklerin belirlenmesi üzerine bir metafor çalışması: Alanya örneği. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 5(2), 631-639.

Weichselbaum E., Benelam & Costa H.S. (2005). National Institute of Health (INSA), Portugal Synthesis Report No 6: Traditional Foods in Europe.

Yaşlı, F. ve Yüncü, H. R. (2023). A new curriculum evaluation model for gastronomy education in Turkey. Journal of Hospitality, Leisure, Sport & Tourism Education, 32, 1-12.

Yerasimos, M. (2019). 500 Yıllık Osmanlı Mutfağı. İstanbul: Boyut Yayıncılık.

Yılmaz, G., & Akman, S. (2019). Osmanlıdan günümüze helvalar ve Helva-i Gazi’nin Gastronomik Değeri. Gastroia: Journal of Gastronomy And Travel Research, 3 (3), 462-469.